Mniejszość niemiecka na terenie Rzeczypospolitej Polskiej

W latach Polski Ludowej (1944-1989) mniejszość niemiecka była poddawana różnym formom represji i szykan, nie mając możliwości swobodnego działania. Władze PRL uznały wręcz w 1987 r. w sprawozdaniu z wykonania zapisów Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, że „Polska Rzeczpospolita Ludowa jest państwem jednolitym narodowościowo. Ogólna liczba przedstawicieli mniejszości narodowych stanowi niewiele ponad 1% ogółu ludności”. Rozmijało się to w sposób rażący z rzeczywistością.
Upadek rządów komunistycznych w Polsce w 1989 roku zakończył trwający kilka dziesiątków lat proces zatruwania tysiącletniego sąsiedztwa polsko-niemieckiego. Polacy i Niemcy po raz pierwszy od dziesięcioleci stanęli przed szansą położenia kresu wzajemnym urazom. Zmianie uległy także założenia doktrynalne i ideologiczne w polskiej polityce zagranicznej i wewnętrznej, czego wyrazem było oświadczenie premiera Tadeusza Mazowieckiego z 12 września 1989 r., że „Polska jest państwem i ojczyzną nie tylko Polaków, ale także mniejszości narodowych”.

Zmiany polityczne i prawne stworzyły zupełnie nowe ramy działania mniejszości niemieckiej w Polsce – umożliwiły powolne likwidowanie napięć, sprzyjały jej stabilizacji i stworzyły sprzyjające warunki rozwoju. W 1989 r. zaczęły powstawać towarzystwa społeczno-kulturalne, w tym kilkadziesiąt stowarzyszeń mniejszości niemieckiej. Na przełomie 1989 r. na 37,8 mln mieszkańców Polski było od 850 tys. do 1,1 mln osób zrzeszonych w towarzystwach mniejszości narodowych, w tym 300-400 tys. Niemców.

OSMN
OSMN

Nowe założenia polityki narodowościowej umożliwiły zarejestrowanie powstających organizacji. W kolejności były to: Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Ludności Pochodzenia Niemieckiego Województwa Katowickiego (16.01.1990), Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Ludności Pochodzenia Niemieckiego Województwa Częstochowskiego (23.01.1990), Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Mniejszości Niemieckiej na Śląsku Opolskim (14.02.1990) oraz Stowarzyszenie Obywateli Polskich Pochodzenia Niemieckiego w Gdańsku (15.03.1990).

Rok 1990 zaowocował powstaniem stowarzyszeń niemieckich również w innych regionach Polski. Na Warmii i Mazurach powstały: Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Mniejszości Niemieckiej na Warmii i Mazurach z siedzibą w Biskupcu, Olsztyńskie Stowarzyszenie Mniejszości Niemieckiej, Stowarzyszenie Niezależnej Mniejszości Niemieckiej „Korzenie” oraz Stowarzyszenie Kulturalne Niemców byłych Prus Wschodnich z siedzibą w Leśnym Dworze koło Szczytna. Również w Wielkopolsce zarejestrowano organizacje skupiające mniejszość niemiecką. W Luboniu koło Poznania powstało Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Mniejszości Niemieckiej Ziemi Wielkopolskiej, Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Mniejszości Niemieckiej Województwa Gorzowskiego z siedzibą w Choszcznie, Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Mniejszości Niemieckiej Środkowe Nadodrze z siedzibą w Nowej Soli oraz Pilski Związek Ludności Pochodzenia Niemieckiego. Działalność rozpoczęły towarzystwa niemieckie m.in. w Elblągu, Gdyni, Jeleniej Górze, Lubinie, Słupsku, Wrocławiu, Bydgoszczy, Łodzi, Tarnowie i Toruniu.

6 stycznia 2005 r. – po blisko 15 latach prac – uchwalona została Ustawa o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym. Zgodnie z jej zapisem Niemcy są jedną z 9 mniejszości narodowych zamieszkujących Polskę obok Białorusinów, Czechów, Litwinów, Ormian, Rosjan, Słowaków, Ukraińców i Żydów. Ponadto określono 4 mniejszości etniczne: Karaimów, Łemków, Romów i Tatarów oraz społeczność posługującą się językiem regionalnym na terenie województwa pomorskiego – Kaszubów.

Przedstawiciele mniejszości niemieckiej zasiadają w polskim parlamencie od czasu wyborów uzupełniających do Senatu w lutym 1990 roku. Od wyborów 27 września 2001 r. w kolejnych kadencjach Sejmu zasiada jeden przedstawiciel mniejszości niemieckiej – pan Ryszard Galla.

Największe skupisko Niemców w Polsce to teren województwa opolskiego, stąd odgrywają oni znaczącą rolę w sprawowaniu władzy na poziomie samorządu wszystkich szczebli w tym regionie.

OSMN

Zapraszamy do zapoznania się
z filmem dokumentalnym

„Niemcy w Polsce”

Naczelną organizacją polskich Niemców jest Związek Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce

Związek Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce (ZNSSK)
ul. Juliusza Słowackiego 10,
45-364 Opole ,
tel. +48 77 454 78 78
tel./fax: +48 77 453 85 07
e-mail: biuro@vdg.pl

 

Jednym z najważniejszych praw mniejszości narodowych jest prawo do używania języka ojczystego przez osoby należące do mniejszości, a związane z następującymi kwestiami:

  1. prawem do zachowania tożsamości kulturowej (językowej) oraz zakazem dyskryminacji kogokolwiek z powodu odrębności językowej,
  2. nauczaniem języka ojczystego mniejszości i nauczaniem w tym języku,
  3. prawem do używania imienia i nazwiska w brzmieniu języka ojczystego,
  4. swobodnym dostępem każdej osoby do informacji w języku ojczystym,
  5. prawem do swobodnego posługiwania się językiem ojczystym prywatnie i publicznie,
  6. używaniem języka ojczystego w życiu publicznym a zwłaszcza jego stosowaniem jako języka urzędowego, względnie jako pomocniczego języka urzędowego.

Przepisy traktatów polsko-niemieckich prof. Grzegorz Janusz – Uniwersytet im. Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Traktat między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec o potwierdzeniu istniejącej między nimi granicy z 14.11.1990 r.
Traktat między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy z 17.06.1991 r.

Przydatne Linki

Dołącz do Nas

Kontakt

 

Olsztyńskie Stowarzyszenie
Mniejszości Niemieckiej w Olsztynie

ul. Partyzantów 3, Sekretariat (I piętro)
10-522 Olsztyn

tel./fax: 89/523 69 90
tel.: 89/523 69 90, 89/535 97 86

Skip to content