Mniejszość niemiecka na terenie Rzeczypospolitej Polskiej
W latach Polski Ludowej (1944-1989) mniejszość niemiecka była poddawana różnym formom represji i szykan, nie mając możliwości swobodnego działania. Władze PRL uznały wręcz w 1987 r. w sprawozdaniu z wykonania zapisów Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, że „Polska Rzeczpospolita Ludowa jest państwem jednolitym narodowościowo. Ogólna liczba przedstawicieli mniejszości narodowych stanowi niewiele ponad 1% ogółu ludności”. Rozmijało się to w sposób rażący z rzeczywistością.
Upadek rządów komunistycznych w Polsce w 1989 roku zakończył trwający kilka dziesiątków lat proces zatruwania tysiącletniego sąsiedztwa polsko-niemieckiego. Polacy i Niemcy po raz pierwszy od dziesięcioleci stanęli przed szansą położenia kresu wzajemnym urazom. Zmianie uległy także założenia doktrynalne i ideologiczne w polskiej polityce zagranicznej i wewnętrznej, czego wyrazem było oświadczenie premiera Tadeusza Mazowieckiego z 12 września 1989 r., że „Polska jest państwem i ojczyzną nie tylko Polaków, ale także mniejszości narodowych”.
Zmiany polityczne i prawne stworzyły zupełnie nowe ramy działania mniejszości niemieckiej w Polsce – umożliwiły powolne likwidowanie napięć, sprzyjały jej stabilizacji i stworzyły sprzyjające warunki rozwoju. W 1989 r. zaczęły powstawać towarzystwa społeczno-kulturalne, w tym kilkadziesiąt stowarzyszeń mniejszości niemieckiej. Na przełomie 1989 r. na 37,8 mln mieszkańców Polski było od 850 tys. do 1,1 mln osób zrzeszonych w towarzystwach mniejszości narodowych, w tym 300-400 tys. Niemców.
Nowe założenia polityki narodowościowej umożliwiły zarejestrowanie powstających organizacji. W kolejności były to: Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Ludności Pochodzenia Niemieckiego Województwa Katowickiego (16.01.1990), Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Ludności Pochodzenia Niemieckiego Województwa Częstochowskiego (23.01.1990), Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Mniejszości Niemieckiej na Śląsku Opolskim (14.02.1990) oraz Stowarzyszenie Obywateli Polskich Pochodzenia Niemieckiego w Gdańsku (15.03.1990).
Rok 1990 zaowocował powstaniem stowarzyszeń niemieckich również w innych regionach Polski. Na Warmii i Mazurach powstały: Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Mniejszości Niemieckiej na Warmii i Mazurach z siedzibą w Biskupcu, Olsztyńskie Stowarzyszenie Mniejszości Niemieckiej, Stowarzyszenie Niezależnej Mniejszości Niemieckiej „Korzenie” oraz Stowarzyszenie Kulturalne Niemców byłych Prus Wschodnich z siedzibą w Leśnym Dworze koło Szczytna. Również w Wielkopolsce zarejestrowano organizacje skupiające mniejszość niemiecką. W Luboniu koło Poznania powstało Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Mniejszości Niemieckiej Ziemi Wielkopolskiej, Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Mniejszości Niemieckiej Województwa Gorzowskiego z siedzibą w Choszcznie, Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Mniejszości Niemieckiej Środkowe Nadodrze z siedzibą w Nowej Soli oraz Pilski Związek Ludności Pochodzenia Niemieckiego. Działalność rozpoczęły towarzystwa niemieckie m.in. w Elblągu, Gdyni, Jeleniej Górze, Lubinie, Słupsku, Wrocławiu, Bydgoszczy, Łodzi, Tarnowie i Toruniu.
6 stycznia 2005 r. – po blisko 15 latach prac – uchwalona została Ustawa o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym. Zgodnie z jej zapisem Niemcy są jedną z 9 mniejszości narodowych zamieszkujących Polskę obok Białorusinów, Czechów, Litwinów, Ormian, Rosjan, Słowaków, Ukraińców i Żydów. Ponadto określono 4 mniejszości etniczne: Karaimów, Łemków, Romów i Tatarów oraz społeczność posługującą się językiem regionalnym na terenie województwa pomorskiego – Kaszubów.
Przedstawiciele mniejszości niemieckiej zasiadają w polskim parlamencie od czasu wyborów uzupełniających do Senatu w lutym 1990 roku. Od wyborów 27 września 2001 r. w kolejnych kadencjach Sejmu zasiada jeden przedstawiciel mniejszości niemieckiej – pan Ryszard Galla.
Największe skupisko Niemców w Polsce to teren województwa opolskiego, stąd odgrywają oni znaczącą rolę w sprawowaniu władzy na poziomie samorządu wszystkich szczebli w tym regionie.
